«Ендеше, уа, адамдар! (Алла сендер үшін жер бетін тіршілікке жайлы тұрақ етті, олай болса) жердегі барлық нығметтердің адал, тазасынан (әрі денсаулыққа пайдалысынан) жеп-ішіңдер. (Кәпір көсемдер мен оларға ергендерді тынбай азғырушы) әзәзіл шайтанның басқан ізімен жүрмеңдер. Шүбәсіз, ол – сендерге анық дұшпан» (әл-Бақара: 168 аят). Бүгінгі таңда өндірісті автоматтандыру кез-келген кәсіпорынның жұмысын жеңілдетеді. Мысалы, құс фабрикасындағы механикалық сою өнімділікті арттыруға, кадрлық шығындарды азайтуға және т.б. мүмкіндік береді. Бірақ механикалық сою халал ет өнімдерін өндіруге жарамайды, өйткені бұл әдіс шариғаттың барлық қағидаларына сәйкес келмейді. Ислам көзқарасы бойынша малды сою шарттары Алдымен халал союдың үш негізгі шартымен танысайық: 1. Мал соятын адам мұсылман болуы керек; 2. Мал союға кіріспес бұрын Алла Тағаланың есімін айту керек: «Бисмилләһ» (аудармасы: «Алланың атымен»); 3. Қасапшы өткір пышақпен малдың өңешін, трахеясын, мойын тамырларын кесуі керек. Механикалық сою мен қолмен союдың айырмашылығы неде? Механикалық түрі: Союға дайындалған тірі құстардың аяқтары арнайы қыстырғыштарда бекітіледі, содан кейін олар конвейер бойымен электрлік жансыздандыратын аппаратқа қарай жылжиды және қозғалдырылмайды (кернеу қолданылатын суық суға батырылады), содан кейін оның мойын аймағы дискті пышақпен кесіледі. Осыдан кейін құстың ұшасы өңдеудің келесі кезеңдерінен өтеді. Қолмен халал сою түрі: Адам құстың сүйек кемігін зақымдамай, оның артериялары мен өңешін пышақпен кесіп тастайды. Неліктен механикалық жолмен союға рұқсат етілмейді? Мұның бірнеше себептері бар. Біріншіден, ислам ережелеріне сәйкес, қасапшының сою құралымен (пышақпен) міндетті түрде өзара әрекеттесуі керек. Механикалық сою аясында механизмнің іске қосылуын тікелей өзара әрекеттесу деп санауға болмайды. Екіншіден, механикалық сою кезінде трахея мен өңеш зақымдалмайды, бұл ислам тұрғысынан сою технологиясына қайшы келеді. Үшіншіден, құс пышақтың әрекетіне дейін қозғалуы мүмкін, соның себебінен оның артериялары бар мойыны жеткілікті деңгейде кесілмейді. Қолмен сою кезінде бұл жағдайды қасапшы бақылайды. Сондай-ақ, тауықтар өлшемі бойынша реттелсе де, олардың мойындарының ұзықтандары әртүрлі болуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн. Бұл дегеніміз, стандартты тауықтың мойны кесіліп, ал одан кішірек тауықтың сойылуы бас сүйегі деңгейінде болады. Төртіншіден, пышақ құстың мойнына тимес бұрын Алланың есімі әр құстың үстінен айтылуы керек. Ең бастысы – Құдайдың есімін тек қасапшының өзі ғана айта алады. Бұл туралы Құран Кәрімде былай делінген: «Сондай-ақ Алланың аты аталмай сойылған малдың етінен жемеңдер, өйткені оны жеу хақ жолдан таю һәм күнә болып табылады» (әл-Ән'ам: 121 аят). Бұл туралы Имам Хасқафи (оған Алланың рақымы болсын) былай деп пікір білдіреді: «(Малдың халал болуы үшін) мал бауыздау Алланың аты аталғаннан кейін дереу жасалуы керек, яғни бұл екі амалдың арасында басқа еш нәрсе жасалмауы тиіс. Демек, екі қойды бірінің үстіне бірін қойып, бір уақытта Алланың атын бір рет айтып бауыздаса, екі қойдың да етін жеуге болады. Алайда алдымен біріншісін, сосын екіншісін бауыздаса (біріншісі ғана адал болады). Мұның себебі, амалдың (союдың) қайталануы тәсмияны қайталау қажеттілігіне әкеліп соғады» (Рәдд-ул-Мұхтар аля «Дурр-ил-Мұхтар»). Неліктен халал ет халал еместен гөрі пайдалы? Жануарлардың етінде шығарылмаған қанның болуы еттің сапасына теріс әсер етеді – ол тез өзінің дәмін жоғалтады және шірік бактериялардың көбеюі үшін қолайлы ортаға айналады. Әрине, халал емес сою кезінде де қанның шығуы технологиялық процестің маңызды сәті екені сөзсіз. Алайда, механикалық әдіс сүйек кемігіне зақым келтіруді қамтығандықтан, қан толығымен шықпайды. Халал қолмен сою әдісінде сүйек кемігі зақымдалмайды, соның арқасында қан малдың денесін мүмкіндігінше тез және толығымен ағып кетеді. Бұдан шығатыны, механикалық сою әдісі шариғаттың барлық талаптарын қанағаттандыра алмайды.

halaldamu.kz